وبلاگ تخصصی زیرساخت اطلاعات مکانی (SDI)
علمی، آموزشی و خبری (ایران و جهان)
وبلاگ تخصصی زیرساخت اطلاعات مکانی (SDI)
علمی، آموزشی و خبری (ایران و جهان)
SDI در ایران
وضعیت زیرساخت اطلاعات مکانی در ایران
مطالعه تاریخچه زیرساخت داده مکانی در ایران نشان می دهد که ایجاد زیرساخت داده مکانی(SDI) ایران در بند 46 برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی تحت عنوان ایجاد سیستم اطلاعات ملی مکانی گنجانده شده است و اولین فعالیت ها در ارتباط با ایجاد SDI ملی با انجام مطالعه ای تحت عنوان "فاز مطالعاتی ایجاد SDI ایران" توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی و دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی انجام شده است. با توجه به ماده 46 برنامه پنجم توسعه، به منظور ادامه فعالیت های مربوط به ایجاد SDI، در سال 1389 (2010)، مسئولیت ایجاد زیرساخت داده مکانی SDIکشور به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و در اصل به سازمان نقشه برداری واگذار شد. هم اکنون این سازمان مسئول سیاست گذاری های کلان اقتصادی در تمامی جنبه های زیرساخت داده های مکانی شناخته می شود.
از آغاز این مسئولیت فعالیتهای متعددی توسط سازمان نقشه برداری انجام شده است. اما عمده این فعالیتها از سال 1390، یعنی شروع برنامه پنجم توسعه، آغاز شده است. از آنجائیکه پیاده‌سازی SDI ملی نیازمند فعالیت های مطالعاتی، اجرایی و نظارتی متعدد می باشد و انجام این فعالیت ها به نوبه خود نیازمند ساختار راهبردی و هدایت کننده است، سازمان نقشه برداری با انجام مطالعات متعدد مانند تهیه چارچوب مفهومی و برنامه عملیاتی، تمامی فعالیت ها را پیگیری و مدیریت می نماید. گزارش برخی از این مطالعات از طریق سایت اینترنتی به آدرس www.ncc.org.ir قابل دسترس می باشد. بر اساس برنامه عملیاتی اهم فعالیت های انجام شده، در دست اقدام و یا پیش بینی شده، با منظور نمودن ارکان SDI و با هدف استقرار زیرساخت داده مکانی ملی ایران(NSDI) به شرح زیر می باشند:
§ تدوین مدل مالی اولیه
§ اطلاع رسانی عمومی
§ تعیین الگوی کلان ایجاد SDI های استانی، شهری و بخشی
§ تشکیل کمیته هماهنگی SDI ملی وکارگروه ها
§ تهیه و تکمیل و ساختاردهی نقشه های توپوگرافی کشور
§ تدوین استاندارد ملی فراداده(متادیتا)
§ تدوین استاندارد ملی داده مکانی و مشخصات فنی داده
§ طراحی و پیاده سازی شبکه دسترسی سازمان نقشه برداری
§ ایجاد ژئوپورتال مکانی ملی
§ طراحی شبکه Clearinghouse ملی ایران
مشکلات زیرساخت داده های مکانی
در راستای ایجاد زیرساخت ملی دادههای مکانی، مشکلات و چالشهای متعددی وجود دارد که اهم آنها در دو گروه شامل مشکلات و چالشهای فنی و غیرفنی با زیرگروه های مربوطه در ذیل ارائه می گردد.
1- مشکلات و چالشهای فنی
ü ناسازگاری داده ها
ü مشکلات داده های مکانی پایه: از قبیل عدم رعایت استاندارد مناسب یا یکسان در تولید و ذخیره سازی، عدم برخورداری از ساختار هندسی مناسب و ذخیره سازی بصورت کاغذی.
ü تنوع دقت اطلاعات
ü ناهمگونی معنایی: زیرساخت داده مکانی نقش اساسی در جستجو، بازخوانی و تلفیق داده های موجود در منابع داده ای ناهمگن مکانی و سرویس های مکانی ایفا می نماید. اما سه مشکل عمده از جنس ناهمگونی کاملاً ملموس می باشد این مشکلات شامل ناهمگونی نحوی(تفاوت در سخت افزار، نرم افزار، فرمت داده ها و ...)، ناهمگونی ساختاری(تفاوت در کد گذاری، مدل داده ای، توپولوژی و... ) و ناهمگونی معنائی (مثل تفاوت در تعاریف، ساختار و سیستم مختصات داده ها) می باشند. استانداردهای OGC راه حل هائی را برای رفع ناهمگونی های نحوی و ساختاری ارائه نموده اند اما مشکلات ناهمگونی معنائی همچنان باقی مانده اند. این ناهمگونی به این مورد می پردازد که هر موجودیت مکانی به چه مفهومی در ذهن افراد و در جهان پیرامون اشاره می نماید. هم اکنون استفاده از هستی شناسی(Ontology) بعنوان روش اصلی توصیف معنائی داده های مکانی مورد توجه قرار گرفته است.
ü استفاده از استانداردهای گوناگون برای داده ها، سیستم ها و طراحی ها
ü مشکلات مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات (عدم توجه کافی به معماری های مراکز هماهنگی داده های مکانی در مراحل طراحی این مراکز در کشور، عدم توجه دقیق به معماری های شبکه های دسترسی و فناوری های نوین در این زمینه و همچنین عدم دقت و اطلاع کافی از مسایل امنیت برای داده ها، عدم وجود زیرساخت های مناسب مخابراتی و سرعت پایین اینترنت)
2- مشکلات و چالشهای غیر فنی
ü عدم آگاهی از مزایا و کاربردهای داده های مکانی و SDI
ü مالکیت داده ها
ü مشکلات فرهنگی در اشتراک گذاری داده ها
ü ضعف در استفاده از متادیتا
ü قیمت گذاری داده ها
ü عدم حمایت مالی از SDI
برخی منابع این مشکلات را به دو حوزه، یعنی مشکلات حوزه ژئوماتیک و مشکلات حوزه فناوری اطلاعات تقسیم بندی نموده و جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند.
علاوه بر مشکلات مذکور برخی از عوامل بیرونی برای تحقق اهداف SDI بعنوان تهدید بالقوه معرفی شده اند. مهمترین این تهدیدات عبارتند از :
1. ارتباط با کشورهای همجوار که موانعی را در تهیه عکس هوائی مناطق مرزی ایجاد می نمایند
2. کافی نبودن باور و اعتقاد عمومی در رابطه با لزوم ایجاد SDI در میان متولیان و حامیان
در مجموع، علارغم تمام فعالیت های انجام شده هنوز استفاده از SDI در ایران کاملاً عملیاتی نشده است. البته اخیراً تعداد محدودی ژئوپورتال با فناوری های متن آزاد راه اندازی شده اند و امید است که بزودی گسترش خواهند یافت . از جمله ژئوپورتال های مطرح، ژئوپورتال سازمان نقشه برداری کشور به آدرس زیر می باشد :
در توسعه این ژئوپورتال ها بطور معمول از فناوری ها و استانداردهای زیر استفاده شده است:
Geoserver-Geonetwork-Geonode
استانداردهای ISO و OGC
منابع استفاده شده:
1- سایت اینترنتی و نتایج مطالعات کارشناسان سازمان نقشه برداری کشور
2- Vaezi, H., Baktash, P. & Javidaneh, A., (2012). SDI Situation in Islamic Republic of Iran's. Proceedings of Global Geospatial Conference Québec City, Canada. Information Sciences XXXVII, B4, Beijing.
3- Mansourian, A. & Valadan Zoej, M. J. (2008). Iran SDI Initiative: Study Phase of NSDI. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences XXXVII, B4, Beijing.
نتایج آخرین ارزیابی زیرساخت اطلاعات مکانی ملی ایران بر اساس مدل شاخص آمادگی SDI (95-94)
تحقیق حاضر اولین تلاش در راستای ارزیابی زیرساخت اطلاعات مکانی ملی (NSDI( ایران بر اساس مدل شاخص آمادگی SDI می باشد. بر اساس این مدل وضعیت زیرساخت های موجود کشور از نظر آمادگی جهت اجرای NSDI، با استفاده از 16 معیار و 5 عامل (سازمانی، اطلاعات، منابع انسانی، منابع مالی و فناوری) مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتایج این ارزیابی نشان داد که شاخص آمادگی NSDI کشور برابر با 44 درصد بوده و در مقایسه با حداکثر مقدار مورد انتظار "100" مدل آمادگی، چنین به نظر می رسد که زیرساخت های موجود کشور برای پذیرش NSDI در شرایط مطلوبی نبوده و بهبود وضعیت عوامل محدود کننده جهت تسهیل و تسریع ایجاد NSDI یک ضرورت می باشد. بر اساس نتایج، عوامل سازمانی، منابع انسانی ، مالی و اطلاعات به ترتیب به عنوان مهمترین عوامل محدود کننده در توسعه NSDI شناخته شدند. همچنین معیارهای تصمیم گیری مرتبط با عوامل مذکور نشان داد که وضعیت سرمایه گذاری بخش خصوصی در فعالیت های SDI، رهبری سازمانی و فردی، زیرساختهای مخابراتی، حمایتهای قانونی از SDI، دیدگاه سیاستمداران در رابطه با زیرساخت اطلاعات مکانی، دسترسی به متادیتا، فرهنگ و آموزش در رابطه با SDI، سرمایه گذاری دولت، بازگشت سرمایه در زمینه داده های مکانی، توسعه در زمینه اطلاعات مکانی و فرهنگ استفاده از منابع متن آزاد، رضایت بخش نبوده و میتوانند از محدود کننده های کلیدی NSDI باشند. از طرف دیگر، مطالعه عوامل و معیارهای محدود کننده مشخص نمود که غالب عوامل و معیارهای محدود کننده ماهیت غیر فنی دارند و نقش مسائل فنی در توسعه NSDI کشور، کم رنگتر از مسائل غیر فنی به نظر میرسد. البته این نتیجه گیری به معنی کم اهمیت بودن مسائل فنی در توسعه NSDI نباید تلقی گردد چرا که در بین معیارهای محدود کننده، زیرساخت مخابراتی کشور، به عنوان نمونه ای از مسائل فنی، پایین ترین امتیاز را کسب نموده و ارتقاء وضعیت فعلی آن به شرایط مطلوب جهت پشتیبانی از NSDI ضروری می باشد. علارغم وجود عوامل بازدارنده مذکور، وضعیت مطلوب اتصال به وب، وجود داده و اطلاعات مکانی مناسب، وجود سرمایه انسانی بالا و نرم افزارهای مکانی از مهمترین نقاط قوتی بودند که شناسائی شدند و پیش بینی می گردد که آنها می توانند توسعه NSDI کشور را تسهیل نمایند.
در مجموع، 75% از معیارهای تصمیم گیری (12معیار از 16 معیار) که بر اساس ارزیابی آنها درجه آمادگی زیرساخت های کشور برای پذیرش SDI تعیین می گردد، در سطح پایینی از توسعه بوده و به عنوان عامل محدود کننده در توسعه NSDI عمل می نمایند. بنابر این چنین به نظر می رسد که ارتقاء وضعیت زیرساخت های محدودکننده شناسائی شده میتواند دستیابی به یک NSDI موفق در کشور را تسهیل و تسریع نماید و مساعدت تصمیم گیرندگان و ذینفعان در این فرآیند از اهمیت مهمی برخوردار می باشد.
منبع:
علی کلانتری اسکوئی و همکاران (دانلود مقاله)
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت NSDI سایر کشورها می توانید به آدرس زیر مراجعه نمائید.
https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1596RIb8g_n0LPyi55-N1E2PuDw4
More inf
