اصول و مبانی SDI

در بسیاری از موارد شما به تمامی داده و اطلاعات مکانی مورد نیاز خود از قبیل انواع نقشه های پایه و موضوعی، عکس های هوائی، تصاویر ماهواره ای دسترسی ندارید و مجبورید آنها را از منابع دیگری پرسش و جو نموده و به آنها دسترسی پیدا کنید. در چنین مواردی چنانچه به زیرساخت اطلاعات مکانی (SDI) دسترسی داشته باشید به راحتی می توانید از جزئیات داده های موجود در سایر منابع مطلع شده و نیازتان را برطرف نمائید. به عبارت دیگر زمانی که بخواهید در مورد داده و اطلاعات مکانی موجود در بخش های مختلف جامعه اطلاعات کسب نموده و به آنها دسترسی پیدا کنید SDI می تواند امکانات لازم جهت جستجو، مشاهده و دسترسی به داده ها و سرویس های مکانی را برای شما فراهم نماید.

SDI مخفف Spatial Data Infrastructure بوده و معادل فارسی آن زیرساخت داده/ اطلاعات مکانی می­باشد. 

تعاریف متعددی در منابع برای SDI آمده  است (28 تعریف) و بررسی آنها نشان می دهد که این تعاریف روی دو محور مولفه های SDI (مانند فناوری ها و منابع انسانی) و اهداف آن (مانند دسترسی به داده) متمرکز شده اند. برخی از تعاریف در ادامه ارائه شده است:

1- زیرساخت داده مکانی عبارت است از مجموعه ای از سیاست ها، شبکه های دسترسی، فناوری ها، داده های مکانی، سازمان ها و نیروی انسانی که امور مختلف تولید، جمع آوری، دسترسی و استفاده بهینه از داده های مکانی را تسهیل و هماهنگ می سازد. به عبارت دیگر SDI بستری را جهت یافتن و استفاده داده مکانی برای عموم کاربران و تهیه کنندگان داده ها در تمام سطوح دولتی، بخش خصوصی، بخش دانشگاهی و پژوهشی و سایر اقشار جامعه ایجاد می کند.

2- زیرساخت داده مکانی یعنی روشی موثرتر برای ایجاد تسهیل در دسترسی و به اشتراک­ گذاری داده های مکانی. این زیرساخت، جستجو، ارزیابی و به کارگیری داده های مکانی را برای کاربران و تولید کنندگان داده تسهیل می بخشد.

3- زیرساخت داده های مکانی یک زیرساخت داده ای متشکل از داده های مکانی، فراداده ها یا متادیتا (Metadata)، کاربران و ابزارهایی است که که به صورت متقابل در ارتباط بوده و امکان استفاده از داده های مکانی را در یک روش کارآمد و انعطاف پذیر فراهم می­ نماید.

از نظر تاریخی، مفهوم SDI در اواسط دهه 1980میلادی مطرح گردید. زمانی که در امریکا مباحث مربوط به SDI ملی (حدود سال 1984میلادی) به صورت آغازین در مجامع آکادمیک شروع شد و بعد از اخذ مصوبات قانونی در سال 1994 به طور چشمگیری توسعه پیدا کرد. مشابه کشور امریکا، در استرالیا نیز، فعالیت­ های ابتدایی در راستای توسعه SDI در سال 1984 آغاز شد و  از سال 1996 در پی تعریف مدل مفهومی SDI استرالیا، از سوی سازمان اطلاعات مکانی استرالیا و زلاندنو (ANZLIC) به سرعت تکامل پیدا نمود. هم اکنون بیش از 150کشور، فعالیت ­های خود را در زمینه SDI گزارش کرده­ اند (اطلاعات NSDI کشورهای مختلف). زیرساخت اطلاعات مکانی به زیرساخت راه ها خیلی شباهت دارد زیرا این زیرساخت همانند زیرساخت راه ها امکان رسیدن تمامی کاربران به مقصد مورد نظر را فراهم می نماید.

منافع SDI

ایجاد SDI می تواند منافع فراوانی را در عرصه های مختلف برای جامعه به ارمغان بیاورد. SDI از دوباره کاری ها در جمع آوری و تولید داده های مکانی جلوگیری نموده، دسترسی به آنها را امکان پذیر ساخته و در نهایت هزینه ها را کاهش داده و با تامین داده و اطلاعات مکانی مورد نیاز امکان برنامه ریزی ها و اتخاذ تصمیمات درست در سازمان های مختلف را فراهم می نماید. با توسعه SDI امکان مدیریت و استفاده بهینه از داده و اطلاعات مکانی برای دستگاه های دولتی و بخش خصوصی فراهم می گردد و فرصت استفاده و کار کردن با داده های مکانی تولید شده در سازمان ها و دستگاه های مختلف برای تمامی افراد جامعه فراهم می گردد.

بایستی توجه نمود که بهره مندی از منافع SDI زمانی تحقق می یاید که مجموعه ای از سازمان ها با همکاری و مشارکت همدیگر، داده و اطلاعات مکانی خود را بر اساس اصول و شرایط از قبل تعیین شده به اشتراک بگذارند.

ادبیات SDI

آشنائی با تعاریف و مفاهیم کلیدی موضوع مورد مطالعه می­تواند موجبات درک بهترو تسلط بر موضوع را تسهیل نماید. در ادامه برخی از مفاهیم کلیدی SDI ارانه شده است.

زیرساخت (Infrastructure):

زیرساخت را می توان تعریف نمود اما در اینجا برای توضیح آن از شکل زیر استفاده شده است. در این شکل آنچه ستون ها را نگهداشته است بعنوان زیرساخت مطرح می باشد.

فراداده یا متادیتا (Metadata):

متادیتا واژه ­ای است که ریشه یونانی دارد و برای اولین بار در سال 1968 در حوزه علوم کامپیوتر و اطلاعات استفاده شده است. در اصل به معنای اطلاعاتی است که در مورد داده ­ها ارائه می­ شود. در سال 1970 در جوامع اروپائی و سپس در اسناد نظامی ایالات متحده آمریکا بکار برده شده است. استفاده از واژه متادیتا با توسعه مفهوم زیرساخت اطلاعات مکانی ملی آمریکا در اوایل 1990در جامعه داده­ های مکانی این کشور رایج شد.   

تعاریف متعددی برای متادیتا ارائه شده است. براساس تعریف ارائه شده توسط کمیته TC 211 سازمان جهانی استاندارد (ISO) به اطلاعات ارائه شده در مورد محتوا، کیفیت، وضعیت و سایر مشخصات داده­ های مکانی گفته می ­شود. این اطلاعات به همراه داده ­های مکانی توزیع شده و درک بهتر از آن­ها را میسر می ­نمایند. در زبان فارسی فراداده و ابرداده واژه­ هائی هستند که برای متادیتا منظور شده­ اند.

متادیتا از مهمترین عناصر لازم در توسعه زیرساخت اطلاعات مکانی (SDI) می باشد. یک SDI با استفاده از پایگاه داده متادیتا خدمات جستجو، ارزیابی و دسترسی به مجموعه داده و اطلاعات مکانی را برای کاربران فراهم می نماید.

برای ایجاد متادیتای داده­ های مکانی استانداردهائ متعددی توسط سازمان ­های معتبر مانند کمیته TC 211 (ISO) یا FGDC تدوین و منتشر شده است. استاندارد ISO19115 یکی از جامع ترین استانداردها در زمینه متادیتای داده های مکانی می باشد که در ایران نیز مورد پذیرش واقع شده است.   

در حال تکمیل

ژئوپورتال

اجزای SDI

مدل های توسعه SDI

ادامه دارد